Problem zamierania lasów się nasila

Zamieranie niektórych gatunków, zwłaszcza świerka pospolitego i sosny zwyczajnej, staje się coraz bardziej widoczne w lasach. Jest wiele przyczyn natury biotycznej i abiotycznej tego zjawiska, ale jedną z głównych są zmiany klimatyczne. Wzrost temperatur, długotrwałe susze oraz ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak silne wiatry, negatywnie wpływają na kondycję drzewostanów. Od kilku lat obserwujemy obniżanie się walorów lasów  w Borach Tucholskich. Aktualnie panujące warunki pogodowe sprzyjają tzw. gradacjom owadów, co prowadzi do poważnych strat w ekosystemach leśnych. Regularnie na terenie nadleśnictw Woziwoda i Tuchola służba leśna prowadzi monitoring stanu lasu i stwierdza duże zagrożenie ze strony owadów takich jak barczatka sosnówka, brudnica mniszka, zespołu boreczników oraz tzw szkodników wtórnych.

W ostatnich latach wielokrotnie informowaliśmy o przeprowadzonych zabiegach ratowania drzewostanów. Lasy w niektórych miejscach zostały znacznie uszkodzone przez masowy wzrost populacji boreczników. Drzewa uległy osłabieniu do tego stopnia, że nie były w stanie się zregenerować. Obecnie obserwujemy pojawienie się kolejnych szkód ze strony przypłaszczka granatka i żerdzianki sosnówki, co pogłębia problem. W związku z tym leśnicy zostali zmuszeni do usunięcia zamierających i zasiedlonych drzew, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się owadów.

Pierwsze Spotkanie Zespołu

Pierwsze spotkanie nowo powołanego zespołu odbyło się 9 października 2024 roku na terenie Nadleśnictwa Woziwoda. Dyrektor RDLP w Toruniu Włodzimierz Pamfil oraz jego zastępca- Mikołaj Ziemblicki, podziękowali naukowcom za deklaracje współpracy i podkreślili wagę problemu zamierania drzewostanów na terenie toruńskiej dyrekcji.

Podczas spotkania głos zabrał Arkadiusz Podlaszewski, zastępca nadleśniczego Nadleśnictwa Woziwoda, który przedstawił dane historyczne na temat gospodarki leśnej  prowadzonej w Borach Tucholskich. Z przedstawionych informacji wynikało, że w przeszłości, mały już miejsce duże gradacje owadów. 100 lat temu bowiem, w 1924 roku, na tym obszarze wystąpiły problemy związane z masowym występowaniem owada strzygoni choinówki, co  stało się powodem do spotkania ówczesnych autorytetów naukowych (na czele z Janem Miklaszewskim, zasłużonym dla polskiego leśnictwa).  W  latach 1923-1928 na powierzchni Nadleśnictwa Woziwoda pozyskano około 270 tys. metrów sześciennych drzew z  całkowicie zniszczonych drzewostanów. W latach 1932-1933 sytuacja się powtórzyła. Zastępca nadleśniczego zwrócił uwagę na fakt, że monokulturowe zagospodarowanie lasów, wprowadzone jeszcze w okresie zaboru pruskiego, sprzyja masowemu występowaniu owadów.

Kolejny prelegent, Piotr Fleischer z Zakładu Ochrony Lasu w Gdańsku, poinformował zebranych o rozmiarze rozmiaru szkód wyrządzonych aktualnie przez owady w ostatnich latach na terenie nadleśnictw Woziwoda i Tuchola oraz zaprezentował prognozy na przyszłość. Skala przeprowadzonych, koniecznych cięć na powierzchniach zagrożonych została zobrazowana zespołowi przez przedstawicieli nadleśnictw (Arkadiusza Podlaszewskiego i Patryka Bośko).

Do oceny uszkodzeń lasu korzystano m.in. z metod teledetekcyjnych. Na spotkaniu zaprezentował je Daniel Janczyk z RDLP w Toruniu. Dane satelitarne, lotnicze i z dronów, okazują się nieocenionym narzędziem w monitorowaniu stanu lasów i prognozowaniu zagrożeń.

Nowe wyzwania

Wspólne spotkanie przedstawicieli środowisk leśnych i naukowych stanowiło platformę dla wymiany wiedzy i doświadczeń. Towarzyszyła mu ożywiona dyskusja. Zwracano uwagę na potrzeby nowego spojrzenia na leśnictwo poprzez stosowania wszelkich możliwych form zagospodarowania lasu. Zwrócono uwagę na konieczność prowadzenia selekcji genetycznej drzew leśnych w stronę dostosowania ich odporności do zmian klimatycznych. Rozmawiano o potrzebie zwiększenia różnorodności biologicznej lasów i urozmaicenia ich struktury. Tematem rozmów były również zmieniające się zasięgi geograficzne gatunków drzew i ich wkraczanie na tereny na których dotąd nie występowały. Profesor Bogdan Chojnicki podkreślił problem występowania suszy w ekosystemach leśnych i zachęcił do inicjowania projektów zwiększających możliwości retencyjne terenów, aby powstrzymać odpływ wody z lasu.

Podczas terenowej części spotkania w Leśnictwie Biała, członkowie zespołu mieli okazję bezpośrednio zobaczyć skutki zamierania drzewostanów. Dyskusja skupiła się na potrzebie wprowadzenia zmian w metodach hodowli drzew, aby lepiej dostosować je do zmieniających się warunków klimatycznych.

Uczestnicy spotkania zgodzili się co do tego, że zmiany klimatyczne są nieuniknione, a jednocześnie profesorowie podkreślili potrzebę lepszej komunikacji ze społeczeństwem. Informowanie o problemach zamierania lasów oraz edukowanie na temat ich przyczyn i konsekwencji jest równie ważne, jak i inne działania w stronę kreowania przyszłości polskich lasów.